| تشریح عناصر، تجهیزات و عملکرد سیستم های اعلام حریق |
 وظیفه سیستم اعلام حریق بطور خلاصه، کشف بروز حریق و اعلام و هشداردهی در خصوص آن در کمترین زمان ممکن می باشد. سرعت عمل سیستم اعلام حریق بسیار اهمیت داشته و می تواند امنیت جانی و مالی افراد را هرچه بیشتر تامین نماید. در این مقاله به تشریح مختصر اجزای موجود در یک سیستم اعلام حریق و عملکرد آنها و همچنین انواع سیستم های اعلام حریق می پردازیم. |
دتکتورهای حریق
| دتکتور یا آشکارساز حریق همانطور که از نام آن مشخص است، اولین قطعه ای می باشد که در زمان بروز حریق آن را کشف کرده و به سیستم مرکزی اعلام می کند. دتکتورها با فواصل مشخصی در سقف مناطق مختلف نصب شده و توسط کابل (یا بصورت بی سیم) به یکدیگر و تابلوی مرکزی متصل می گردند. دتکتورها انواع مختلفی دارند که مهمترین آنها به شرح زیر می باشند: | ||||||||
| دتکتور دودی (smoke detector) دتکتورهای دودی پر مصرف ترین نوع دتکتورهای حریق بوده و خود به دو نوع نوری (optical smoke detector) و یونیزه (ionization smoke detector) تقسیم می شوند. تکنولوژی بکار رفته برای آشکارسازی حریق در این دو نوع دتکتور کاملا” با یکدیگر متفاوت می باشد. در داخل دتکتور یونیزه مقدار بسیار کمی از یک ماده رادیواکتیو ( americium-241 ) وجود دارد. یون های حاصل از این ماده جریان الکتریکی بسیار کمی بین دو صفحه هادی ایجاد می کند که ورود دود به داخل دتکتور باعث ایجاد اختلال در این جریان شده و دتکتور فعال می گردد. در داخل دتکتور نوری یک فرستنده و یک گیرنده نوری نیمه هادی وجود دارد که جریان الکتریکی را در مدار بوجود می آورند. ورود دود باعث اختلال در نور دریافتی گیرنده شده و دتکتور فعال می گردد. |
دتکتورها ی یونیزه به آتش هایی که سریعا” گسترش یافته و دود کمی تولید می کنند حساس می باشند. به همین علتبیشترین مورد استفاده آنها در محل هایی که احتمال آتش سوزی حاصل از روغن و مایعات آتش زا وجود دارد می باشد. دتکتورهای اپتیکال در محل هایی که احتمال وقوع آتش های دودزا وجود دارد استفاده می شوند یعنی آتش هایی که قبل از شعله ورشدن حریق دود زیادی تولید می شود. به دلیل اینکه بیشتر آتش سوزی ها در اماکن مسکونی و اداری و کارخانجات از نوع دودزا هستند به همین علت استفاده از دتکتورهای اپتیکال بیشتر توصیه شده است. البته برخی از شرکت ها دتکتورهای ترکیبی یونیزه و اپتیکال هم تولید نموده اند. |
| دتکتور حرارتی (heat detector) دتکتورهای  حرارتی دارای یک سنسور حرارتی بوده و به گرمای حاصل از حریق حساس می باشند. این دتکتورها خود به دو نوع حرارتی ثابت و حرارتی نرخ افزایشی (rate of rise) تقسیم می شوند. در نوع حرارتی ثابت وقتی دمای محیط نصب دتکتور به یک مقدار مشخص (مثلا” 60 درجه سانتیگراد) برسد فعال می شوند ولی دتکتورهای نرخ افزایشی به تغییرات درجه حرارت در یک بازه زمانی فعال هستند. دتکتورهای حرارتی نرخ افزایشی بیشتر در آشپزخانه ها و پارکینگ ها و دتکتورهای حرارتی فیکس در مکان هایی نظیر موتورخانه که تغییرات دما بسیار زیاد است استفاده می شوند. |
| دتکتور شعاع نوری (optical beam smoke detector) در این نوع دتکتورها یک شعاع نوری بین دو نقطه با فاصله زیاد ایجاد شده و اختلال در این شعاع توسط دود شناسایی و آشکار می گردد. کاربرد این نوع دتکتورها در انبارها، سالن های بزرگ و مکان هایی است که نصب دتکتورهای نقطه ای امکان پذیر نباشد. فاصله بین دو نقطه می تواند تا 100 متر یا بیشتر نیز باشد. وجود گرد و غبار یا پرندگان در محیط می تواند باعث ایجاد آلارم های کاذب در بیم دتکتورها گردد که لازم است قبل از نصب آنها این عوامل در نظر گرفته شوند. |
| دتکتور شعله (flame detector) این دتکتورها از گران قیمت ترین نوع آشکارسازها بوده و معمولا” در پروژه های بزرگ و صنعتی استفاده می شوند. اصول کار این نوع دتکتورها آشکارسازی امواج حاصل از حریق می باشد که بر حسب طول موج آشکارشده به انواع مختلفی تقسیم می گردند. موج آشکارشده می تواند در محدوده ماوراء بنفش (UV) یا موج مرئی و یا موج مادون قرمز (IR) باشد. ازعواملی که معمولا” در قیمت یک آشکارساز شعله تاثیرگذار است می توان به نوع سنسور، برند سازنده، تاییدیه ها، کشور سازنده، جنس بدنه (آلومینیوم یا فولاد)، خروجی های آشکارساز و پروتکل هایی که آشکارساز پشتیبانی می کند اشاره نمود. |
پانل های اعلام حریق
| پانل اعلام حریق، مرکز کنترل سیستم اعلام حریق می باشد که تمامی تجهیزات را کنترل نموده و وقوع حریق یا خطا در سیستم را اطلاع رسانی می نماید. پانل ها و بطور کلی سیستم های اعلام حریق به دو نوع کلی متعارف (Conventional) و آدرس پذیر (Addressable) تقسیم می شوند. با توجه به نوع پانل مورد استفاده، اجزاء متصل به آن نظیر دتکتورها نیز باید از همان نوع انتخاب شوند. در سیستم متعارف محل مورد حفاظت به نواحی (zone) مشخصی تقسیم بندی شده و در هر ناحیه تعداد محدودی دتکتور (حداکثر تا 32 عدد) نصب می گردد. در صورت فعال شدن هر دتکتور ناحیه ای که دتکتور در آن قرار گرفته است در پانل مرکزی مشخص می شود و مشخص کردن محل دقیق آتش سوزی پس از بازدید حضوری امکان پذیر خواهد بود. در سیستم آدرس پذیر هر قطعه متصل به پانل دارای آدرس مشخص و مجزا بوده و به محض فعال شدن هر قطعه، آدرس و محل دقیق آن در پانل مرکزی اعلام می گردد. دتکتورها روی خطوط یا لوپ های (loop) پانل نصب می شوند که روی هر لوپ تعداد بیش از 100 عدد قطعه قابل نصب است. پانل های آدرس پذیر معمولا” دارای نرم افزار کنترلی نیز بوده و انواع امکانات مدیریتی و نظارتی را برای اپراتور سیستم ارائه می نمایند. با توجه به قیمت بالای سیستم های آدرس پذیر، این سیستم ها در مجموعه های بزرگ اداری و صنعتی نصب شده و در محل های کوچک و متوسط مسکونی و تجاری از سیستم های متعارف استفاده می شود. |
|||||||||
تجهیزات جانبی سیستم های اعلام حریق
| در هر سیستم اعلام حریق تجهیزات دیگری هم مورد نیاز است که باید نسبت به نصب آنها نیز با توجه به نیاز اقدام نمود. برخی از این تجهیزات عبارتند از: |
 شاسی اعلام حریق یا خطر بصورت دستیانواع آژیر جهت نصب در داخل یا خارج ساختمان پانل تکرارکننده جهت ارتباط پانل اصلی با مرکز کنترل در فاصله دور ماژول های ورودی و خروجی ماژول های ارتباطی پانل های اتصال به سیستم اطفاء حریق |